Społeczeństwo. „Codziennie sprawdzam swoje konto”: dysmorfofobia finansowa, strach przed brakiem pieniędzy

Podobnie jak dysmorfofobia powoduje zniekształcone postrzeganie swojego wyglądu fizycznego, tak dysmorfofobia finansowa jest stanem psychicznym, w którym osoba chora nie ocenia racjonalnie swojej sytuacji finansowej: zazwyczaj czuje się biedniejsza, niż jest w rzeczywistości.

To wyrażenie, które pojawiło się w 2024 roku w Stanach Zjednoczonych, może niepokoić wielu Francuzów, biorąc pod uwagę, że 76% z nich wyraża negatywne postrzeganie swojej siły nabywczej, nawet gdy nie jest to uzasadnione (*). „Dysmorfia finansowa nie jest jeszcze uznanym pojęciem i w ogóle nie jest przedmiotem badań akademickich” – zauważa Mickaël Mangot, ekonomista specjalizujący się w finansach behawioralnych i ekonomii szczęścia. „To rodzaj odmiany lęku finansowego. Jest to spójne z tym, co już widzieliśmy w innych dyscyplinach, choć pod innymi nazwami”.

„ Czasami ograniczam się w zakupach .”

Kevin, lat 29, prowadzi małą firmę w Meylan w prowincji Isère i najwyraźniej wykazuje „objawy”: „Moja firma ma dodatni przepływ gotówki w wysokości około pół miliona euro. Mimo to płacę sobie tylko 2000 euro miesięcznie, co w zupełności wystarcza na pokrycie moich potrzeb jako singla mieszkającego w kawalerce, z czynszem wynoszącym zaledwie 490 euro miesięcznie . Czasami jednak ograniczam się w przyjemnościach lub zakupach spożywczych, bojąc się, że nie dotrwam do końca miesiąca, podczas gdy w najgorszym przypadku mógłbym po prostu wypłacić sobie wyższą pensję w następnym miesiącu”.

Poza tym samozaciskaniem pasa, sytuacja ta wywołuje u Kevina niepokój, który objawia się manią zbliżoną do OCD (zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego): „Codziennie sprawdzam swoje konto bankowe za pomocą aplikacji internetowej, a ruchy są aktualizowane na bieżąco. Ten „odruch” rozprzestrzenił się również na moją działalność zawodową, gdzie codziennie monitoruję konta bankowe firmy”. Tłumaczy ten niepokój „trudną przeszłością” i „niekorzystnym francuskim kontekstem gospodarczym”.

„Wiemy, że ludzie mają trudności ze znalezieniem swojego miejsca w hierarchii dochodów” – wyjaśnia Mickaël Mangot. „Ustawiamy się w sposób absolutny, chcąc zarabiać więcej, ale także relatywnie, porównując się z innymi. Wiele osób uważa, że zajmuje niższą pozycję w hierarchii społecznej, niż jest w rzeczywistości. Jesteśmy przesiąknięci uprzedzeniami, a nasze mózgi nie działają racjonalnie w ich postrzeganiu”.

Według ekonomisty, te uprzedzenia mają wiele źródeł: „Prowadzone są rozmowy z ludźmi, którzy zazwyczaj starają się zachować dobry humor i unikać rozmów o swoich problemach finansowych. Do tego dochodzą media, zwłaszcza telewizja. Wiemy, że im więcej osób ją ogląda, tym bardziej czują się biedni, ponieważ bogaci są w niej nadreprezentowani”. Problem ten nie dotyczy zatem wyłącznie naszych czasów ani młodszych pokoleń, nawet jeśli sytuacja „pogorszyła się w sieciach społecznościowych” – przyznaje Mickaël Mangot. Według niego młodzi ludzie czują się bardziej zaniepokojeni, ponieważ obiektywnie rzecz biorąc, znajdują się w bardziej niepewnych sytuacjach (umowy na czas określony, wynajem itp.) i są niepewni finansowo z powodu braku zgromadzonych oszczędności.

Oszczędności gotówkowe ograniczają niepokój

Ten lęk finansowy może mieć głęboki wpływ na zdrowie psychiczne . „To, co decyduje o dobrostanie, w znacznie większym stopniu zależy od postrzeganej sytuacji niż od rzeczywistej” – przypomina ekonomista zajmujący się badaniem szczęścia.

Mając to na uwadze i świadomość tych uprzedzeń, co możemy zrobić, aby zmniejszyć ten niepokój? „Jakie ograniczenia niesie ze sobą zgromadzenie płynnego funduszu oszczędnościowego na wypadek sytuacji awaryjnej, który można bardzo szybko wykorzystać, w wysokości około trzy- do sześciomiesięcznej pensji” – radzi Mickaël Mangot. „Inwestycje o niskiej płynności, takie jak nieruchomości i akcje, nie przyczyniają się znacząco do zmniejszenia niepokoju finansowego”.

Ekonomista zaleca również korzystanie z aplikacji do budżetowania. „Kiedy odczuwasz niepokój, potrzebujesz kontroli, dlatego musisz wdrożyć procedury, aby odzyskać poczucie kontroli”. Po drugie, Mickaël Mangot zaleca utworzenie regularnego planu oszczędzania poprzez otwarcie rachunku papierów wartościowych lub PEA (planu oszczędnościowego na akcje), a następnie automatyczne wpłacanie na niego co miesiąc określonej kwoty (na przykład 100-150 euro) przeznaczonej na dobrze zdywersyfikowany produkt finansowy. „Posiadanie planu, skrupulatne trzymanie się go i obserwowanie stopniowego wzrostu oszczędności wzmacnia poczucie kontroli”.

(*) Ankieta OpinionWay, sierpień 2024.